Wojciech Kilar

WOJCIECH KILAR

Wojciech Kilar (ur. 17 lipca 1932 we Lwowie) – polski pianista i kompozytor muzyki poważnej, twórca muzyki filmowej, dyrygent. Wojciech Kilar napisał muzykę do Ondraszkowych ostatków Jerzego Drozda. Urodził się 17 lipca 1932 roku we Lwowie, w Polsce (obecnie Ukraina). Jego dom rodzinny znajdował się przy ulicy Sapiehy 59. Ojciec kompozytora był lekarzem, matka – aktorką teatralną. Jako dziecko, z wielką niechęcią brał lekcje gry na fortepianie u pani Reissówny. Po wyrzuceniu ze Lwowa, w 1945 kontynuował naukę gry na fortepianie w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej nr 2 w Rzeszowie. Jako pianista zadebiutował w 1947 roku na konkursie Młodych Talentów, wykonując własne Dwie miniatury dziecięce.

W latach 1947-48 uczęszczał do Państwowego Liceum Muzycznego w Krakowie, zaś w latach 1948-1950 do Państwowego Liceum Muzycznego w Katowicach. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Studiował u W. Markiewiczówny (fortepian), u Artura Malawskiego (teoria muzyki) i u Bolesława Woytowicza (fortepian i kompozycja). Dyplom ukończenia studiów z najwyższym odznaczeniem uzyskał w 1955 roku. W latach 1955-58 był asystentem Woytowicza w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej. W 1957 roku uczestniczył w Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadt. W latach 1959-1960 jako stypendysta rządu francuskiego kształcił się pod kierunkiem Nadii Boulanger w Paryżu. Kilar zadebiutował w końcu lat 50. na pierwszych edycjach festiwalu Warszawska Jesień.

utopek

Początkowo jego twórczość pozostawała pod wpływem polskiego i europejskiego neoklasycyzmu. Kompozytor sięgał do klasycznych form i gatunków (Mała uwertura, I i II Symfonia, Sonata na róg i fortepian), także do klasycznej melodyki, orkiestry i brzmienia. Czerpał z twórczości Béli Bartóka, Igora Strawińskiego, Dymitra Szostakowicza, Siergieja Prokofiewa. W 1960 roku za odę Béla Bartók in memoriam otrzymał nagrodę fundacji L. Boulanger w Bostonie. Od początku lat sześćdziesiątych współtworzył wraz z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Góreckim nową, polską szkołę awangardową oraz nowy kierunek we współczesnej muzyce zwany sonoryzmem, nawiązywał do serializmu i dodekafonii.

Ważne utwory z tego okresu to: oparty na wierszu Rilkego Herbsttag, jazzujący Riff 62, Générique (1963), Diphtongos (1964) na chór mieszany i orkiestrę, dodekafoniczny Springfield Sonnet oraz Training 68 na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian, minimalistyczno-sonorystyczne Upstairs-Downstairs na dwa chóry dziecięce i orkiestrę. W połowie lat siedemdziesiątych Kilar uprościł swój język muzyczny, zaczął coraz wyraźniej nawiązywać do tradycji, w jego muzyce pojawiły się inspiracje ludowe i religijne. Punktem zwrotnym był Krzesany (1974). Ważne dzieła z tego okresu to: Przygrywka i kolęda (1972) na cztery oboje i smyczki, Bogurodzica (1975) na chór mieszany i orkiestrę, Kościelec 1909 (1976) - poemat symfoniczny napisany na 75-lecie Filharmonii Narodowej, nawiązujący do tragicznej śmierci Mieczysława Karłowicza, Siwa mgła (1979) na baryton i orkiestrę, Exodus (1980), Angelus (1984) na sopran, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną, Orawa (1986) na orkiestrę kameralną, Preludium chorałowe (1988). Z okazji przypadającego Jubileuszu 100-lecia Filharmonii Warszawskiej, na zamówienie jej dyrektora Kazimierza Korda, Wojciech Kilar skomponował mszę w intencji pokoju na nowe tysiąclecie: Missa pro pace (A. D. 2000) na sopran, alt, tenor, bas, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną.

Światowe prawykonanie miało miejsce 12 stycznia 2001 roku w Filharmonii Narodowej w Warszawie. Dzieło przyjęto z wielkim entuzjazmem, stało się tematem książki artystycznej wydanej przez znanego twórcę Jacka Wdzięczaka. Mimo entuzjazmu części publiczności, te religijne utwory zapoczątkowane przez Angelus, a kontynuowane przez kolejne utwory sakralne, takie jak Missa pro pace, u wielu krytyków wywołały konsternację swoją prostotą, a nawet prymitywizmem (źródłem dodatkowych kontrowersji bywa pokazowa religijność kompozytora), a Stefan Kisielewski styl ten nazwał socrealizmem liturgicznym, podkreślając jego podobieństwo do panegirycznych kantat "dla mas" pisanych w czasach stalinowskich. Niekwestiowana jest natomiast pozycja Kilara jako jednego z najwybitniejszych kompozytorów muzyki filmowej. Napisał muzykę do ponad 130 filmów. Jego związki z filmem zaczęły się już w 1958, kiedy napisał muzykę do Narciarzy N. Brzozowskiej. Współpracował z wieloma reżyserami: Andrzejem Wajdą, Kazimierzem Kutzem, Krzysztofem Zanussim (począwszy od Struktury kryształu stworzył muzykę do niemal wszystkich filmów tego reżysera), Krzysztofem Kieślowskim, Stanisławem Różewiczem, Wojciechem Hasem, Tadeuszem Konwickim, Markiem Piwowskim, Romanem Polańskim, Francisem Fordem Coppolą, Jane Campion. O ile sukcesy religijnych utworów komponowanych w ostatnich latach właściwie ograniczają się do polskiej publiczności, to międzynarodowym uznaniem i popularnością cieszy się jego muzyka filmowa, a wyjątkowy sukces odniósł kompozytor Drakulą. Wojciech Kilar jest laureatem wielu nagród, otrzymał m.in. wspomnianą wyżej nagrodę kompozytorską im. L. Boulanger, nagrodę fundacji A. Jurzykowskiego, nagrodę Lux ex Silesia (1995), nagrodę Złotego berła (2000) i Feniksa (2008).

Za muzykę do filmu Pan Tadeusz Kilar otrzymał Złotą Kaczkę oraz Platynową Płytę za 20 tysięcy sprzedanych egzemplarzy. Za ścieżkę muzyczną do filmu Dracula otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Kompozytorów Amerykańskich.

W 1998 został członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. 16 października 1998 na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi odsłonięto jego gwiazdę w Alei Gwiazd. W dowód uznania dla jego twórczości otrzymał 10 marca 1999 tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego. 9 marca 2001 roku został laureatem Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury. Jest również członkiem Rady Patronackiej Instytutu Jagiellońskiego. Od 2006 roku jest Członkiem Rady Programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej. Jest patronem szkół muzycznych w Dzierżoniowie, Wodzisławiu Śląskim, Państwowej Średniej Szkole Muzycznej nr 2 w Rzeszowie.

walka ze smokiemW 2005 członek Honorowego Komitetu Poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich, a podczas kampanii przed wyborami do parlamentu w 2007 udzielił wsparcia partii Prawo i Sprawiedliwość. 21 kwietnia 2006 został honorowym obywatelem Wodzisławia Śląskiego. Członek Rady Patronackiej Instytutu Jagiellońskiego. 19 listopada 2008 został odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne osiągnięcia w twórczości artystycznej, za propagowanie polskiej kultury w kraju i za granicą. 8 czerwca 2009, podczas targów Sacroexpo w Kielcach, odebrał z rąk JE arcybiskupa Gianfranco Ravasi medal Per artem ad Deum (Przez sztukę do Boga), przyznawany przez Papieską Radę ds. Kultury. 10 października 2009 został laureatem specjalnej, jubileuszowej nagrody Totus 2009, przyznawanej przez Fundację Konferencji Episkopatu Polski Dzieło Nowego Tysiąclecia. Artysta został wyróżniony za: wytrwałe otwieranie dróg piękna, wiodących ku wierze, nadziei i miłości, dokonywanego przez wiele lat i w wielu wymiarach życia.

Zapraszamy do zabawy razem z Karpackimi Zbójami!


Opracowując projekt „Szlak Zbójników Karpackich” skorzystano z blisko 1000 źródeł dotyczących zbójnictwa karpackiego, które znajdują się tutaj. Kliknij!